W kukurydzy powszechnie występuje niewielka liczba szkodników, które powodują znaczące straty w polonie. Jednym z nich jest omacnica prosowianka — jej larwy mogą uszkadzać wszystkie części roślin. Szkody przez nie powodowane można podzielić na pośrednie i bezpośrednie. Zwalczanie chemiczne omacnicy prosowianki jest bardzo trudne, dlatego też w ograniczaniu jej presji kluczową rolę odgrywają metody niechemiczne.
Charakterystyka szkodnika — jak wygląda omacnica prosowianka
Omacnica prosowianka (Ostrinia nubilalis) należy do rzędu motyli i występuje na terenie całego kraju. Postać dorosła osiąga rozpiętość skrzydeł do 3,5 centymetra, a barwa skrzydeł jest od żółtej do brązowanej. Motyle nie powodują uszkodzeń roślin uprawnych. Szkodliwą formą rozwojową są larwy o barwie od kremowej do jasnobrązowej z charakterystycznymi ciemnymi punktami na bokach ciała.
Gdzie zimują larwy omacnicy prosowianki?
Larwy zimują w resztkach pożniwnych u nasady łodygi kukurydzy, gdzie następnie dochodzi do przepoczwarczenia się. W Polsce szkodnik rozwija jedno pokolenie rocznie. Pierwsze motyle pojawiają się na początku czerwca, a ich wylot może trwać do końca lipca. Składanie jaj po spodniej stronie liści rozpoczyna się w ostatniej dekadzie czerwca, przy czym jedno złoże może zawierać nawet 80 sztuk. Po kilku dniach wylęgają się larwy rozpoczynające żer.
Szkody w uprawie
Larwy najczęściej atakują kolby oraz łodygi kukurydzy. W kolbach wygryzają ziarniaki i przegryzają się do osadki, jednak znacznie groźniejsza jest szkodliwość pośrednia. Miejsca żerowania stanowią okno do infekcji Fusarium, którego objawem jest biała grzybnia przyjmująca różową barwę. Fuzarioza kolb prowadzi do zanieczyszczenia ziarna mykotoksynami i znacznego obniżenia jakości plonu.
Larwy żerują również wewnątrz łodygi, wygryzając jej wnętrze. Łodyga traci sztywność i ulega wyłamaniu, a uszkodzone rośliny często nie mogą być zebrane. Charakterystyczne są połamane łodygi i wyłamane kolby, widoczne bez szczegółowej lustracji.
Próg ekonomicznej szkodliwości
Ocenę zagrożenia można przeprowadzić na podstawie historii pola. Jeżeli odsetek roślin uszkodzonych w poprzednim roku w uprawie kukurydzy na ziarno wynosił 15 procent lub 30 procent dla kiszonki, zastosowanie środka owadobójczego jest uzasadnione.
Druga metoda to lustracja prowadzona od czerwca do lipca. Zabieg jest ekonomicznie uzasadniony, gdy liczba złóż jaj omacnicy przekracza 6 sztuk na 100 obserwowanych roślin.
Metody zwalczania
Zagospodarowanie resztek pożniwnych stanowi najważniejszą metodę ograniczania liczebności szkodnika, ponieważ większość gospodarstw nie posiada sprzętu do zabiegów chemicznych. Podstawowym elementem jest maksymalne rozdrobnienie resztek po zbiorze kukurydzy przy pomocy mulczera lub wału nożowego. Dotychczas popularne talerzowanie często jest niewystarczające, pozostawiając duże fragmenty roślin – mogące stanowić miejsce zimowania larw.
Przyspieszenie rozkładu resztek pożniwnych
Po rozdrobnieniu rekomendowane jest zastosowanie preparatów mikrobiologicznych przyspieszających mineralizację słomy, takich jak Convert SL w dawce 1-1,5 litra na hektar. Dobre rozdrobnienie połączone aplikacją preparatu ogranicza miejsca zimowania larw omacnicy oraz jaj zachodniej stonki kukurydzianej. Resztki pozbiorcze należy równomiernie wymieszać z glebą na głębokość umożliwiającą tlenowy rozkład, unikając koncentracji w jednej warstwie np. „zrzucenia” dużej ilości biomasy na dno bruzdy.
Stosowanie insektycydów
Chemiczne zwalczanie jest bardzo utrudnione, ponieważ środki do zwalczania owadów należy stosować w fazie wiechowania, gdy wysokość roślin przekracza 1,5 metra. Dostępne środki zawierają substancje takie jak acetamipryd, lamda-cyhalotryna (insektycyd TopGun 050 CS) czy chlorantraniliprol.
Omacnica prosowianka stanowi poważne zagrożenie dla uprawy kukurydzy szczególnie uprawianej na ziarno. Żerowanie larw powoduje straty w plonie, ale także zanieczyszczenia ziarna mykotoksynami, co obniża jakość plonu. Najpraktyczniejszą i najbardziej skuteczną metodą dostępną dla większości gospodarstw jest prawidłowa uprawa pożniwna obejmująca trzy kluczowe elementy: maksymalne rozdrobnienie resztek przy pomocy mulczera lub wału nożowego, aplikację preparatu mikrobiologicznego przyspieszającego rozkład biomasy oraz równomierne wymieszanie resztek z glebą.
FAQ – zwalczanie szkodników w kukurydzy
Jak rozpoznać omacnicę prosowiankę i kiedy pojawia się ona na polu?
Omacnica prosowianka to motyl o rozpiętości skrzydeł do 3,5 cm i barwie od żółtej do brązowej, którego pierwsze osobniki pojawiają się na początku czerwca. Szkodliwe są larwy o kremowej do jasnobrązowej barwie z ciemnymi punktami na bokach ciała, które wylęgają się z jaj składanych od końca czerwca na spodniej stronie liści kukurydzy.
Jakie szkody powodują larwy omacnicy w kukurydzy?
Larwy wygryzają ziarniaki w kolbach i drążą tunele wewnątrz łodyg, co prowadzi do ich wyłamania i uniemożliwia zbiór. Co groźniejsze, miejsca żerowania stanowią bramę wejściową dla grzybów Fusarium, które produkują niebezpieczne mykotoksyny zanieczyszczające ziarno i obniżające jakość plonu.
Dlaczego zwalczanie chemiczne omacnicy jest takie trudne?
Opryski należy wykonywać w fazie wiechowania, gdy kukurydza ma już ponad 1,5 metra wysokości, co sprawia ogromne problemy techniczne. Większość gospodarstw nie posiada odpowiedniego sprzętu (opryskiwaczy wysokoprzeświowych) zdolnego do pracy w tak wysokich roślinach, przez co metoda chemiczna jest trudno dostępna.
Jaka jest najskuteczniejsza metoda ograniczania strat powodowanych przez omacnicę?
Kluczowa jest prawidłowa uprawa pożniwna obejmująca trzy elementy: maksymalne rozdrobnienie resztek mulczerem lub wałem nożowym, aplikację preparatu mikrobiologicznego (np. Convert SL 1-1,5 l/ha) oraz równomierne wymieszanie biomasy z glebą. Ta metoda niszczy miejsca zimowania larw i jest dostępna dla większości rolników bez potrzeby specjalistycznego sprzętu do oprysków.